Materiał szkoleniowy: „Czy empatii można się nauczyć?
Z definicji wiemy o empatii, że jest to zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób, umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość.
Czy z empatią człowiek się rodzi i ma ją w genach, czy jednak musi się jej nauczyć ? To pytanie wydaje się ciekawe i zastanawiające. Wielu badaczy tematu twierdzi, że człowiek rodzi się z empatią, lecz zdolności rozwijające ją pojawiają się w okolicach piątego roku życia. Co wpływa na kształtowanie empatii u dzieci? Z badań wynika, że najbardziej wpływają relacje rodzinne i relacje nauczycielskie. Dziecko poprzez naśladowanie dorosłych uczy się właściwych zachowań i postaw takich jak: opiekuńczość, wrażliwość, odpowiedzialność, darzeniem uczuciem, chęcią niesienia pomocy itd.
Co decyduje o budowaniu i rozwijaniu empatii? Każdy człowiek ma inny poziom empatii, ponieważ wynika to z indywidualnych predyspozycji związanych z rozwojem i biologią. Dlatego wyróżnia się : predyspozycje biologiczne występujące w genach czyli to co dziedziczymy, predyspozycje psychologiczne czyli wzorce budowane na relacjach z innymi ludźmi oraz bliskimi, predyspozycje środowiskowe występujące podczas całego życia i warunkujące rozwój empatii. Ponieważ empatia kształtuje się przez całe życie człowiek ma wpływ na jej rozwój. Można się jej nauczyć poprzez różne ćwiczenia:
- ćw. obserwacji werbalnych i niewerbalnych zachowań innego człowieka,
- ćw. aktywnego słuchania czyli rozumienia komunikatu, wczucia się w emocje
- drugiego człowieka,
- ćw. umiejętności rozpoznawania własnych uczuć,
- ćw. prawidłowej komunikacji czyli umiejętności rozmowy o uczuciach,
- zostanie wolontariuszem – pomaganie innym,
- opiekowanie się zwierzętami,
- radość z życia – dostrzeganie w życiu pozytywnych stron i chwil,
- akceptacja siebie i innych,
- zajęcia teatralne – wczuwanie się w rolę i emocje postaci,
- analiza sytuacji – kiedy poziom empatii jest bardzo wysoki mogą pojawić się emocje takie jak: irytacja, rozgoryczenie, zdezorientowanie wówczas potrzebna jest analiza sytuacji
Jednakże warto wiedzieć, że empatia jest możliwa tylko wtedy, gdy człowiek jest świadomy własnych emocji, przez co jest wstanie odczytywać emocje innych osób.
Czy empatia jest ważna? Psychologowie uważają, że empatia jest bardzo ważną umiejętnością społeczną, ponieważ dzięki niej człowiek może budować relacje interpersonalne. Człowiek rozumiejący uczucia innych ludzi może we właściwy sposób reagować w sytuacjach konfliktowych oraz może ograniczać zachowania agresywne. Bez empatii trudno stworzyć szczęśliwe małżeństwo, więź przyjacielską, rodzicielską czy relację w szkole, w pracy. Przyjmuje się, że osoba empatyczna łatwiej wybacza i stara się nie stosować manipulacji czy kłamstwa, ponieważ sama by nie chciała tego doświadczyć. Czy empatia jest zawsze dobra? Jeśli empatia pozwala rozumieć, wspierać i pomagać innemu człowiekowi to wszystko jest w porządku. Natomiast, jeśli człowiek zaczyna stawiać czyjeś emocje i potrzeby ponad własne, to wówczas może okazać się, że jest przedmiotem manipulacji, wykorzystywania przez innych, a także odczuwać wypalenie emocjonalne, popaść w depresję. Każdy człowiek lubi czuć się potrzebny, jednak musi nauczyć się stawiać granice. Musi nauczyć się zauważać ten moment, kiedy zdolność odczuwania cierpienia innych zaczyna mieć negatywny wpływ na jego życie. Krótko mówiąc musi być asertywny. Współczucie i współodczuwanie – to pojęcia podobnie brzmiące, ale różnią się od siebie znaczeniem. Pierwsze dotyczy dostrzegania trudnej sytuacji, cierpienia u innej osoby oraz chęci niesienia jej pomocy i wsparcia. Drugie pojęcie dotyczy zrozumienia czego faktycznie oczekuje osoba potrzebująca pomocy – może tylko wysłuchania, potrzymania za rękę, a może materialnego lub rzeczowego wsparcia , o które nie potrafi poprosić . Czy to wystarczy? Nigdy do końca się tego nie wie. Wnikliwa obserwacja osoby i sytuacji pozwoli na udzielenie właściwej pomocy i wsparcia. Niezależnie od tego jakie emocje towarzyszą przy współodczuwaniu, wszystko co dotyczy drugiego człowieka jest najcenniejszym doświadczeniem duchowym. W naszej pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych często stajemy w sytuacjach trudnych. Musimy pomóc dziecku, które nie rozumie swoich emocji i zachowań. Także jego rodzina ma często problemy w relacjach z otoczeniem, które nie rozumie specyfiki jej funkcjonowania. Nasza empatia pomaga i uczniom i ich najbliższym. Staje się pomostem między osobami z niepełnosprawnościami a resztą świata. Odkąd psychologia kładzie większy nacisk na psychospołeczny rozwój dziecka, tym bardziej wiąże go z osobowością i cechami uczuciowym nauczyciela. Ocenia się, że empatyczni nauczyciele cechują się umiejętnością stawania w obronie ucznia i lepiej rozumieją jego zachowania w różnych sytuacjach szkolnych. Czasy, w których przyszło nam żyć są niewątpliwie ciężkie.
Doświadczyliśmy wielu negatywnych emocji związanych z pandemią. Teraz doświadczamy okropieństw wojny, która toczy się tuż za naszą granicą. Jako społeczeństwo pokazaliśmy co znaczy empatia. Możemy być z siebie dumni. Stare przysłowie „Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie” pokazało swój prawdziwy sens. Także my jako mała grupa pracowników Ośrodka daliśmy piękny wyraz empatii wobec potrzebujących wsparcia uchodźców z Ukrainy.
Nikt nie spodziewa się i nie jest przygotowany, że stanie wobec takich problemów. A to jak im sprosta jest miarą jego człowieczeństwa. Empatii możemy uczyć się zawsze. Wykazując się empatią w życiu codziennym, w relacjach z drugim człowiekiem, uczymy empatii innych. Każdy, dziecko czy dorosły, chce być zrozumiany, zaopiekowany, godnie potraktowany. Pamiętajmy tylko, aby pomagać mądrze, nie zapominając o nas samych. Rozumiejąc innych, być może lepiej zrozumiemy samych siebie.
Bibliografia:
Eisenberg N. – Empatia i Współczucie. Psychologia emocji; Gdańsk. Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, 2005
Szczepan – Jakubowska D. Jakubowski J., „Jak ćwiczyć i rozwijać empatię?
Rembowski J. –„Empatia” PWN Warszawa 1989
http://www.akcja -empatia.pl
https://e-zdrowie.pl empatia-czym-jest-jak-możemy-się-jej-nauczyć#
https://yourkaya.pl/you-know/a/empatia-uczucie-cedo-osobowosci-czy-umiejetnosc
Opracowanie artykułu: Lidia Zasada i Ewa Klaus
Materiał szkoleniowy: „Konstruowanie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia i indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego”
Autorka: Weronika Dwojakowska.
Materiał szkoleniowy „Konstruowanie wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia i indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego” przeznaczony jest dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Omówione w nim zostały podstawy prawne oraz sposób opracowania tych dokumentów. Ponadto zawarto tam informacje, kiedy napisać modyfikację oraz jakie zmiany wprowadzić w związku z rozporządzeniem o zdalnym nauczaniu.
Prezentacja multimedialna: „Na niebiesko dla autyzmu. Kwiecień – miesiącem wiedzy na temat autyzmu”.
Autorki: Weronika Dwojakowska i Agnieszka Stelmaszyk.
W prezentacji „Na niebiesko dla autyzmu. Kwiecień – miesiącem wiedzy na temat autyzmu” znajdą Państwo podstawowe wiadomości o spektrum autyzmu, przydatne informacje o organizacjach wspomagających osoby z autystycznego spektrum zaburzeń i ich rodziny, propozycje filmów i książek o tematyce autyzmu. Rodzice znajdą wiele wskazówek do pracy z dziećmi w domu. Ilustracje i zdjęcia wzbogacające prezentację zostały wykonane przez uczniów klasy behawioralnej i ich rodziców.
Materiał szkoleniowy: „Wskazówki do pracy z uczniem ze spektrum zaburzeń autystycznych”
Autorka: Weronika Dwojakowska.
Zachęcamy do obejrzenia prezentacji przygotowanej przez nauczycielkę konsultantkę ds. kształcenia specjalnego ZCDN. Odbiorcy zapoznają się ze wskazówkami do pracy z uczniem ze spektrum zaburzeń autystycznych, uwzględniającymi również pracę na odległość. Omówione zostaną również zalecenia jakie nauczyciel może przekazać rodzicom, aby nauka w domu była jak najbardziej efektywna.
Prezentacja multimedialna: „Masaż Shantala jako metoda wspomagająca terapię dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”.
Autorka: Agnieszka Stelmaszyk.
W prezentacji „Masaż Shantala jako metoda wspomagająca terapię dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi” znajdą Państwo podstawowe wiadomości o masażu Shantala, przydatne dla rodziców i specjalistów chcących wzbogacić swoje wiadomości o nowoczesnych metodach terapii. Autorka podzieliła się też refleksjami o swojej pracy tą metodą i wpływem masażu Shantala na rozwój psychofizyczny dzieci.
Prezentacja multimedialna: „Jak się bawić. Zabawy dla dzieci z autystycznego spektrum zaburzeń”.
Autorka: Anna Hermanowska, Agnieszka Stelmaszyk.
Prezentacja „Jak się bawić. Zabawy dla dzieci z autystycznego spektrum zaburzeń”, to kompendium wiedzy na temat zabaw dzieci z autystycznego spektrum zaburzeń. Przeznaczona jest zarówno dla specjalistów, jak i rodziców dzieci z ASD. Znajdą w niej Państwo podstawowe informacje na temat zabawy dziecięcej oraz wiadomości o charakterystycznych cechach zabawy dzieci z autyzmem. Autorki dzielą się doświadczeniami z własnej pracy, dotyczącymi zasad organizacji zabawy dla dzieci z ASD oraz zasad postępowania z dziećmi podczas zajęć. Integralną częścią prezentacji jest dział zawierający przykłady zabaw, sprzyjających rozwojowi psychofizycznemu dzieci. Zaletą tych zabaw jest ich prostota, jasne reguły oraz możliwość wykorzystania przedmiotów codziennego użytku. Z łatwością przeprowadzą je nie tylko specjaliści, ale przede wszystkim rodzice. Zawarte w prezentacji zabawy są zatem doskonałą wskazówką, jak w sposób twórczy i przyjemny spędzić wraz dzieckiem wolny czas.
Film: Geopark „Kraina Lodowca nad Odrą”
Autorka: Dorota Runiewicz.
Autorka zaprasza nas na krótki spacer po ścieżce pieszo-rowerowej „Promenada Wielkiego Raka”, której dużą część będziecie mogli zobaczyć w filmiku. Ścieżka jest jedną z atrakcji Geoparku „Kraina Lodowca nad Odrą”, który znajduje się w Moryniu nad Jeziorem Morzycko, w powiecie gryfińskim i w miejscowości Gross-Ziethen k. Joachimstahl w Niemczech. Mamy nadzieję, że film zachęci Was do odwiedzenia tego fascynującego miejsca, gdzie będziecie mieli okazję dowiedzieć się jak wyglądały i żyły ssaki w okresie ostatniej epoki lodowcowej.
(kliknij aby obejrzeć film)
Artykuł: „Propozycje ćwiczeń rozwijających u dziecka o obniżonych funkcjach: koordynację wzrokowo-ruchową, syntezę i analizę wzrokową, koncentrację, spostrzegawczość i rozumowanie arytmetyczne”.
Autorka: Lidia Zasada.
W artykule zaproponowane zostaną ćwiczenia dla uczniów o obniżonej funkcji poznawczej do wykorzystania przez nauczycieli prowadzących zajęcia usprawniająco – rozwijające i rodziców. Z zaprezentowanych ćwiczeń można tworzyć zestawy i wykorzystać je w zdalnym nauczaniu.
Przejdź do artykułu propozycje ćwiczeń, PDF, 472kB
Artykuł: „Umiejętności interpersonalne w pracy nauczyciela i jak je wykorzystać w praktyce.”.
Autorki: Lidia Zasada, Ewa Klaus.
Artykuł zawiera informacje o umiejętnościach, które nauczyciel musi posiadać, by dobrze wykonywać swoją pracę, mieć do niej pozytywne nastawienie oraz o tym jak ważną rolę pełni on w procesie dydaktyczno – wychowawczym.
Przejdź do artykułu Umiejętności interpersonalne, PDF, 249kB